Dipnot*: “İnsanlık Halleri”, Tuğrul Çakar

Tuğrul Çakar

Fotoğraf sanatçısı, öykücü (1946-Adapazarı/ 2017-Midilli)

Ankara İktisadi ve İdari Bilimler Akademisi mezunu. Bilkent Üniversitesi Arkeoloji Bölümünde öğretim görevlisi olarak çalıştı. 1978 yılından itibaren fotoğraf sanatına yöneldi. 1980-1993 yılları arasında Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsü’nde fotoğrafçı olarak çalışan Tuğrul Çakar ilk kişisel sergisini 1985 yılında Londra’da açtı. Sergi çeşitli üniversitelerin isteği üzerine iki yıl açık kaldı. Ankara ve İstanbul’da tekrarlanan sergi istek üzerine son olarak İzmir’de izlenime sunuldu. Bu dönemde İngiltere’de yayınlanan The Photographer dergisinde makalesi eşliğinde portfolyosuna yer verildi.

1981-1985 yılları arasında Ankara Fotoğraf Sanatçıları Derneğinde (AFSAD) yönetim kurulu üyeliği yaptı. 1993 yılında Gazi Üniversitesi Grafik Bölümünde fotoğraf dersleri verdi. Bilkent Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesinde öğretim üyeliği yaptı. Fotoğraf Sanatı Kurumu’nun (FSK) kurucu üyesi oldu. İFSAK Onursal üyesiydi. 2017 yılında İFSAK arşivi aralanıyor sergisinde iğne deliği fotoğraflarıyla (pinhole) fotoğraf severlerin izlenimine sunuldu.

İFSAK Kütüphanesine hediye ettiği İnsanlık Halleri albümünde bulunan fotoğraflar 1978 – 2000 yılları arasında klasik yöntemlerle çekilmiş, karanlık oda yolculuğu yapmış fotoğraflar arasından küçük bir seçkiden oluşuyor.

Albümde izleyeceğiniz çalışmaların çoğunluğu Güneydoğu Anadolu Bölgesinde çekilmiş fotoğraflardan oluşmakta. İngiliz Arkeoloji Enstitüsü’nde kazı fotoğrafçılığı yaptığı sırada kazı bulguları kadar köydeki yaşamı ve insanları da bu süreçte fotoğraflamış. 1979 yılında başlayıp 1995’e kadar süren çalışmalar köyün suya gömülmesiyle son bulmuş. Ancak başka bölgelerde de yapılan çalışmalarla birlikte fotoğrafçıda izleri olan seçkilerde yer alıyor.

Albümü alıp sayfaları teker teker çevirdiğinizde karşınıza çıkan; kapı önünde poz veren çocuktan, evlerinin ve bahçelerinin sular altında yok olup gideceğinden habersiz poz veren gözleri ışıl ışıl kız çocuğunun bakışından, toplu aile fotoğraflarına kadar, o zamana kadar tanıma fırsatı bulmadığı insanların yaşam zorluklarına şahit olmuş ve onlarla bu süreci yaşamış.

Uzun süreli bu çalışması bölge insanının ve kültürünün önemli bir arşivini oluşturmuş ve belge niteliğinde bir kitaba dönüşmüş.

Fotoğrafçı albümün önsözünde şöyle diyor.

İzleyeceğiniz çalışmalar birer belge olarak adlandırılabilseler bile, belgesel bir çalışma olarak algılanmamaları gerekir. Fotoğraf, fotoğrafçının çekim yaparken yaptığı seçkiyi, dört çizginin içine hapseder. Bir başka deyişle fotoğraf, dört çizginin dışında akmaya devam eden yaşamı izleyicisinden saklar.

Bir anlamda yalan söyler. Belgesel ise, seçilen konuya ait ön araştırmayı, metin desteğini, uzun soluklu, titiz, noksansız bir çalışmayı ve o çalışmanın iki kapak arasına konulmasını gerektirir.Ben bir sokak fotoğrafçısı değilim. İzleyeceğiniz fotoğraflar, birer an fotoğrafı olarak algılanıyor olsalar bile, onların ortak özelliği, bir selamlaşmanın, bir tanışmanın, küçük yudumlarla içilen çay sohbetinin sonunda, fotoğraf makinesinin unutulduğu bir süreç sonrasında çekilmiş, yapılmış olmalarıdır.

Tuğrul Çakar’ın fotoğraf dışında yazdığı öyküler ve yayınlanan kitaplarında da İnsanlık Halleri ’ne çok rastlanır.  İki Hayat Çek Usta Birbuçuk Bol Acılı Negatif  kitabından bir alıntıyla bitirmek isterim.

aynaya bakıp

yüzünüzü görmediğiniz olur mu hiç?

ya duvara bakıp

saçınızı taradığınız?

dalgınlık işte, deyip geçmeyin sakın,

duvarın önünde siz varsınız,

aynada aradığınız.

Diğer Yayınları:

1990 – Suya Çağrı / Sergi Kataloğu
1992 – Fırat’ı Beklerken / Fotoğraf Albümü
1995 ­– En Uzaktaki Gri / Fotoğraf Yazıları
1999 – Akşamüstü Yine Hüzün / Öykü
2003 – İki Hayat Çek Usta Bir buçuk Bol Acılı Negatif / Kültür Sanat Yayınları
2004 – Cam Evlerin Kadınları / Fotoğraf Albümü
2007 – İğne Deliği Fotoğrafları / Fotoğraf Albümü
2011 – Toplu Öyküler
2015 – Fotoğraf Yazıları

Kaynak: İFSAK Kütüphane – Tuğrul Çakar / İnsanlık Halleri

*Dipnot bir konunun nereden alındığını gösteren bilgilendirme bölümüdür. (*) işareti ile gösterilir. Sayfa sonlarında altta karınca gibi küçücük kaldığından hiç kimse bakmaz ve “ben biliyorum bunları zaten” der, geçeriz. Bundan sonraki dipnotlarımızı okumadan geçmemeniz dileğiyle. Bu köşede İFSAK Kütüphane’den hep bir Dipnot* olacak.