Barış fotoğrafçılığının üst başlığı olan barış haberciliği, çatışmaların haberleştirilmesini hedefleyen bir alandır (1). Habercilikte çatışmalar, şiddet ve savaşın kendisi sıklıkla haberleştirilirken, çatışmaların sınırlandırılması, hatta önlenmesine yönelik haberciliğin ve fotoğrafçılığın kullanılması konusuna daha az ilgi gösterilmiştir (2).
Bu bağlamda ‘barış fotoğrafçılığı’ kavramının gelişimine katkıda bulunması için Möller tarafından altı çalışma alanı belirlenmiştir (3,4):
- Görsel sanatlarda barış konusunun çalışılması
- Çatışma sonrası sürece fotoğrafın dâhil edilmesi
- Foto muhabirliğinde barış fotoğrafçılığının uygulanması/tartışılması
- Görsel barış araştırmaları yöntemlerine başvurulması
- Dijitalleşmeye ve makine kültürüne yer verilmesi
- Görüntüleme ve hayal kurma ilişkisinin ele alınması
Barış fotoğrafçılığında, fotoğrafın temsiliyeti yanı sıra barış kavramı da dikkate alınmalıdır. Arttırılmış gerçeklik ya da dijital fabrikasyonun/manipülasyonun olduğu bir dünyada barış tanımı konusunda da uzlaşıya varılması gerekmektedir (5).
Oxford Tarihi İlkeler Kısa Sözlüğü’ne göre “ülkelerin/toplulukların savaşmadıkları ya da düşmanlık beslemedikleri durum; sivil karmaşanın olmadığı durumlar; bireysel huzurun olduğu ortam/zaman; kavga ve muhalefetin olmadığı durumlar; zihinsel ve tinsel karışıklığın olmadığı durumlar ya da huzurun olduğu durumlar” (5,6).
Görüldüğü üzere barış terimini tek bir kavrama indirgemek olanaklı değildir. Barışı ikiye ayırma eğilimlidirler: Birincisi, barışın savaşın olmamasından mı; diğeri ise barışın erişilmesi mümkün olmayan ideal durum olmasından mı ibaret olduğudur. Diğer önemli bir tartışma alanı ise negatif ve pozitif barış kavramlarıdır. Negatif barış, doğrudan kişisel şiddetin olmadığı durumlar ve pozitif barış ise yapısal ve kültürel şiddetin olmamasıdır. Diğer bir tartışma ise barışın bir durum ya da bir süreç olması ile ilgilidir (7). Barış fotoğrafçılığı barıştan türer, barışı açıklar ve barışı temel (constitutive) alır. Barışı açıklayabilmek için barışa örnek olunabilmeli ve bu kavramı aydınlatabilmelidir. Barışın temel alındığı fotoğraf ise, bizleri alışılmış savaştan uzaklaşmış olma görüntülerinden rutin ve gündelik barış pratiğine doğru yönlendirir. Böylece bizleri nesneden de uzaklaştırır ve barışın ne olduğu sorusunu da sordurur. Bu yaklaşım bizleri şekillendirir ve çerçeveleme olanağı da tanır. Bu nedenle barış fotoğrafçılığında türeme ile temellendirme arasında yapıcı bir gerginlik de oluşur. Bu gerginlik bizleri şiddetten barışa ya da savaş kültüründen barış kültürüne doğru yönlendirebilir. Ancak fotoğraflar bireyi tek başına etkilemez, büyük kültürel bağlam çerçevesinde görsel olmayan etmenlerin etkisiyle fotoğraflar zayıflar ya da güçlenir (5).
Ancak barışı görüntülemenin bedeli ağır da olabilmektedir. Temsiliyetin duruma uyarlanmış, birçok alt kategorisi de bulunmaktadır: barış anlaşmaları, süreçleri, mutabakatları, arabuluculukları, inşası, barışın yeniden yapılandırması vb. (3).
Barışı fotoğraflamak için dört olası yöntem önerilmektedir: Birincisi savaşın bir ara hüküm sürdüğü coğrafyada şiddet içermeyen öğelerin konulması. Örn. savaş meydanında bir çiçeğin fotoğraflanması. İkincisi ise savaştan hemen sonra terkedilen bir mekânın/ortamın fotoğraflanması. Örn. şiddetin gerçekleşmesinden sonra o terkedilmiş ortamın terkedildiği gibi fotoğraflanması. Bu ikisi barışın negatif görüntülenmesine ilişkin örneklerdir. Üçüncüsü, barışçıl geçmiş ya da olası bir geleceğin fotoğraflanmasıdır. Bu fotoğraflarda savaş olmadan önce barışın mümkün olabileceği gösterilmelidir. Şiddet durursa barışın mümkün olabileceği hissettirilmelidir. Ya da şiddetin düzeyinin azaltılmasının barışa destek vereceği anlatılmalıdır. Dördüncüsü ise, Ter Borch’un tablosunda olduğu gibi, iki düşman tarafın bir müzakere, antlaşma ve tartışma sırasında eşit ve dengeli biçimde görüntülenmeleridir (7).
Sonuç olarak, barışa özlem sıklıkla savaş ve şiddet kullanılarak görselleştirilmektedir. Bu, sanat için olduğu kadar foto muhabirliği için de geçerlidir. Barış sıklıkla negatif olarak ifade edilir. Barışı göstermeden/gizleyerek barış gösterilmeye çalışılır. Şiddeti fotoğraf karesinin verdiği izin ölçüsünde göstererek, barış konusunda talepler oluşturulmaya çalışılır. Bu tarz fotoğraflara gereksinim hala sürerken, barışın pozitif halini gösteren fotoğraflar da eşit oranda gereklidir.
Barış fotoğrafçılığı oldukça yeni bir alandır ve bu bağlamda kavramın geliştirilmesi konusunda arayışlar devam etmektedir. Bu kavram ile ilgili akademiya, meslek birlikleri ve sektörlerde farkındalığın artması, bu alanın gelişmesine katkıda bulunabilir.
Kaynaklar:
- Lynch J. (2010) Peace journalism. In: Allan S (Ed). The Routledge
companion to news and journalism. New York: Routledge. - Rodny-Gumede Y. Awareness towards Peace Journalism among Foreign Correspondents in Africa. Media and Communication(ISSN: 2183-2439)2016, Volume 4, Issue 1, Pages 80-93Doi: 10.17645/mac.v4i1.365
- Möller F. (2020), Peace Aesthetics: A Patchwork. Peace Change, 45: 28-54. doi:10.1111/pech.12385
- Stuart A. 2011. Documenting war, visualizing peace: towards peace photography. In: Shaw, Ibrahim Seaga, Lynch, Jake and Hackett, Robert A. eds. Expanding Peace Journalism: Comparative and Critical Approaches, Sydney: University of Sidney Press, pp. 147-167.
- Möller F. Peace Photography, Rethinking Peace and Conflict Studies, 2019 Palgrave Cham, Switzerland https://doi.org/10.1007/978-3-030-03222-7_1
- The Shorter Oxford English Dictionary on Historical
Principles, Vol. II, p. 1533 (M.E. = Middle English) - Engelkamp, Stephan et al. “Visualizing Peace – The State of the Art.” Peace & Change 45 (2020): 5-27.
Bize Ulaşın